काठमाडौं । दक्षिण एसियाको भूराजनीति र सुरक्षामा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने अफगानिस्तान र पाकिस्तानबीचको लामो समयदेखि जारी तनाव अन्त्य गर्ने प्रयास यसपटक पनि असफल भएको छ। इस्तानबुलमा टर्की र कतारको मध्यस्थतामा भएको शान्ति वार्ता कुनै ठोस समाधानमा पुग्न नसकी निष्कर्षविहीन बनेको छ, जसले यस क्षेत्रको स्थिरतामाथि फेरि प्रश्नचिह्न खडा गरेको छ। लगातारको ‘टक अफ द टाउन’ बनेका यस्ता वार्ताहरू किन सधैं गतिरोधमा टुंगिन्छन् भन्ने प्रश्न अहिले सबैको मनमा छ।
पाकिस्तानका सूचना मन्त्री अत्ताउल्लाह तारडले दुई देशबीच भएको वार्ता ‘व्यवहारिक सम्झौता’ मा पुग्न नसकेको पुष्टि गरेका छन्। अक्टोबर २५ देखि चलिरहेको यो वार्ता अक्टोबर १९ मा दोहामा भएको युद्धविराम सहमतिपछि आयोजना गरिएको थियो, जसले शान्तिको नयाँ आशा जगाएको थियो। तर, निरन्तरको मतभेद र एकअर्कामाथि आरोप–प्रत्यारोपका कारण वार्ता अपेक्षित परिणामबिना नै समाप्त भएको हो। यसले खाडी क्षेत्रमा मध्यस्थता गरिरहेका राष्ट्रहरूलाई समेत निराशा बनाएको छ।
वार्ता निष्कर्षविहीन हुनुको मुख्य कारण पाकिस्तानले अफगानिस्तानबाट तहरिक–ए–तालिबान पाकिस्तान (टीटीपी) माथि लगाम लगाउन गरेको माग थियो। पाकिस्तानले हालैका आक्रमणहरूका लागि टीटीपीलाई जिम्मेवार ठहर गर्दै आएको छ। तर, पाकिस्तानी सूचना मन्त्री तारडका अनुसार, “अफगान प्रतिनिधिमण्डल मुख्य मुद्दाबाट भट्कियो र कुराकानीको मूल उद्देश्यबाट पर गयो। जिम्मेवारी स्वीकार गर्नुको सट्टा अफगान तालिबानले आरोप–प्रत्यारोप र बहानाबाजी मात्र गर्यो।” अर्कोतर्फ, अफगान तालिबानले टीटीपीमाथि नियन्त्रण गर्न अस्वीकार गर्दै उक्त समूह आफ्नो नियन्त्रणमा नरहेको दाबी गरेको छ।
स्रोतहरूका अनुसार, वार्ताको क्रममा दुई पक्षबीच अत्यन्तै तनावपूर्ण वातावरण थियो, जसले कुनै पनि सार्थक संवाद हुन सकेन। यो वार्ताको असफलताले अफगानिस्तान र पाकिस्तानबीचको सम्बन्धमा अझै चिसोपन ल्याउने र सीमापार आतंकवादको चुनौती यथावत् रहने संकेत गर्दछ। यसले क्षेत्रीय शान्ति र स्थायित्वका लागि भइरहेका प्रयासहरूलाई थप जटिल बनाउने निश्चित छ, र दुई छिमेकी राष्ट्रहरूबीच विश्वासको वातावरण निर्माण गर्न अझै लामो यात्रा तय गर्नुपर्ने देखिन्छ।
पाकिस्तानका सूचना मन्त्री अत्ताउल्लाह तारडले दुई देशबीच भएको वार्ता ‘व्यवहारिक सम्झौता’ मा पुग्न नसकेको पुष्टि गरेका छन्। अक्टोबर २५ देखि चलिरहेको यो वार्ता अक्टोबर १९ मा दोहामा भएको युद्धविराम सहमतिपछि आयोजना गरिएको थियो, जसले शान्तिको नयाँ आशा जगाएको थियो। तर, निरन्तरको मतभेद र एकअर्कामाथि आरोप–प्रत्यारोपका कारण वार्ता अपेक्षित परिणामबिना नै समाप्त भएको हो। यसले खाडी क्षेत्रमा मध्यस्थता गरिरहेका राष्ट्रहरूलाई समेत निराशा बनाएको छ।
वार्ता निष्कर्षविहीन हुनुको मुख्य कारण पाकिस्तानले अफगानिस्तानबाट तहरिक–ए–तालिबान पाकिस्तान (टीटीपी) माथि लगाम लगाउन गरेको माग थियो। पाकिस्तानले हालैका आक्रमणहरूका लागि टीटीपीलाई जिम्मेवार ठहर गर्दै आएको छ। तर, पाकिस्तानी सूचना मन्त्री तारडका अनुसार, “अफगान प्रतिनिधिमण्डल मुख्य मुद्दाबाट भट्कियो र कुराकानीको मूल उद्देश्यबाट पर गयो। जिम्मेवारी स्वीकार गर्नुको सट्टा अफगान तालिबानले आरोप–प्रत्यारोप र बहानाबाजी मात्र गर्यो।” अर्कोतर्फ, अफगान तालिबानले टीटीपीमाथि नियन्त्रण गर्न अस्वीकार गर्दै उक्त समूह आफ्नो नियन्त्रणमा नरहेको दाबी गरेको छ।
स्रोतहरूका अनुसार, वार्ताको क्रममा दुई पक्षबीच अत्यन्तै तनावपूर्ण वातावरण थियो, जसले कुनै पनि सार्थक संवाद हुन सकेन। यो वार्ताको असफलताले अफगानिस्तान र पाकिस्तानबीचको सम्बन्धमा अझै चिसोपन ल्याउने र सीमापार आतंकवादको चुनौती यथावत् रहने संकेत गर्दछ। यसले क्षेत्रीय शान्ति र स्थायित्वका लागि भइरहेका प्रयासहरूलाई थप जटिल बनाउने निश्चित छ, र दुई छिमेकी राष्ट्रहरूबीच विश्वासको वातावरण निर्माण गर्न अझै लामो यात्रा तय गर्नुपर्ने देखिन्छ।
