श्रीलंका ऋणमा डुबेको छ । आर्थिक संकटका कारण त्राही त्राही रोब अहिले श्रीलंकामा छन् । एकातिर भारतले आफ्नो छिमेकीलाई हरसम्भव रूपमा सहयोगको हात पु¥याएको छ भने चीनले श्रीलंकालाई ‘डुबिरहेको जहाज’को रूपमा समातेर व्यवहारिक रूपमा टालिरहेको छ । के पाकिस्तान पनि त्यही नियतितर्फ जाँदैछ ?
चीनको ‘ऋण कूटनीति’
चीनमाथि लागेका आरोपहरू आजका होइनन्। संयुक्त राज्य अमेरिका लामो समयदेखि बेइजिङको मुखर आलोचक रहेको छ। संयुक्त राज्य अमेरिकाले बारम्बार चीनलाई आफ्नो “ऋण कूटनीति” रणनीति प्रयोग गरी विकासोन्मुख देशहरूलाई ड्र्यागनहरूमा निर्भर बनाउन बारम्बार आरोप लगाएको छ।
यसैबीच, चीनका दुई सहयोगी श्रीलंका र पाकिस्तानले बढ्दो मुद्रास्फीतिको साथ गम्भीर आर्थिक संकटको सामना गरिरहेका छन्। बेइजिङले यस्तो अवस्थाबाट पछि हटेको छ। राष्ट्रपति सी जिनपिङको सरकार संकटको सामना गर्दै श्रीलंकाको लागि अर्को ‘चेक’ कटौती गर्न अनिच्छुक छ।
मार्चको अन्त्यसम्ममा पाकिस्तानले चीनको ४०० मिलियन डलर ऋण चुक्ता गरिसकेको छ । तर इस्लामाबादले अझै पुन: ऋण दिने बारे कुनै सन्देश प्राप्त गरेको छैन। अर्कोतर्फ श्रीलंकाले चीनबाट २ अर्ब ५० करोड ऋण मागेको थियो । हालसम्म जिनपिङले कुनै प्रतिक्रिया जनाएका छैनन् ।
राजनीतिक अस्थिरता थपियो
चीन दुवै देशमा धेरै परियोजनामा संलग्न छ। सायद त्यसकारण पनि जिनपिङ सतर्कताका साथ अघि बढिरहेका छन् । चीनले हटेनामा सहकार्य नभए पनि दुवै देशलाई सहयोग गर्ने वाचा गरेको छ । अर्कोतर्फ श्रीलंका र पाकिस्तान आर्थिक संकटका साथै राजनीतिक अस्थिरताको सामना गरिरहेका छन् । श्रीलंकामा राजाको सरकारलाई राजिनामा दिन दबाब, अर्कातर्फ पाकिस्तानका नयाँ प्रधानमन्त्री । तिनीहरूमध्ये कोही पनि सार्वजनिक रूपमा सुँघिरहेको देखिएन। तर पाकिस्तानका नवनियुक्त प्रधानमन्त्री इमरान खानले आफ्नो सिट गुमाउनुको पछाडि विदेशी षड्यन्त्रको मुद्दा उठाएका छन् । जहाँ पाकिस्तानको नयाँ प्रधानमन्त्रीसँग चीनको विगतको सम्बन्ध सबैलाई थाहा छ।
तर, डुब्दै गरेको जहाजलाई नयाँ ऋण नदिने कुरामा उचित स्पष्टीकरण छ । कूटनीतिज्ञहरूका अनुसार बेइजिङले लामो समयदेखि आफ्नो विदेशी ऋणबारे पुनर्विचार गरिरहेको छ। देशका बैंकहरूले कतिपय देशलाई ऋण दिएको महसुस गरेका छन् जुन तिर्न निकै गाह्रो छ । वा कम सम्भावना। त्यसबाहेक अहिलेको सन्दर्भमा चीन आफैं आर्थिक समस्याको सामना गरिरहेको छ । परिस्थितिको सामना गर्न थप पैसा चाहिन्छ। त्यसैले चीनले विदेशी ऋण घटाउने बाटो अपनाएको छ ।
चीन आईएमएफ तर्फ धकेलिरहेको छ
श्रीलंका अब आईएमएफको गन्तव्य हो। अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)सँग मंगलबार वार्ता तीव्र भएको छ। श्रीलंकाले अब खाद्यान्न र इन्धन आपूर्तिमा पैसा बचत गर्न विदेशी ऋण तिर्न बन्द गरेको छ। अर्कोतर्फ पाकिस्तानको नयाँ सरकारले पनि आईएमएफसँग सहयोगको अपिल गरिरहेको छ । यो अनुरोध अर्थतन्त्रलाई स्थिर बनाउन हो। जानकार स्रोतका अनुसार आईएमएफले यी दुई देशका सम्बन्धमा निकै सुस्त कदम चालेको छ । किनकी, चिनले के गर्छ हेर्न!
सञ्चारमाध्यमका अनुसार नेपालका लागि श्रीलंकाका राजदूत पलिथा कोहोनाले चीनबाट ऋण चुक्ता हुने आशा व्यक्त गर्नुभएको छ । उनले यस हप्ता भने कि उनी विश्वस्त थिए कि चीनले पुन: ऋण दिनेछ। अर्कोतर्फ, श्रीलंकालाई जुलाईमा चीनको ऋण तिर्न एक अर्ब डलर आवश्यक छ।
यस महिनाको सुरुमा, कोहोनले चीन समर्थित एसियाली पूर्वाधार लगानी बैंकका अध्यक्ष जिन लिकुनसँग भेट गरे। IMF मा शरण लिन श्रीलंकालाई प्रोत्साहित गर्न लेख्नुहोस्। [जानकारी: ब्लूमबर्ग’]
